8 listopada 2019 r. odbyło się drugie posiedzenie Komitetu Etyki w Nauce afiliowanego przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN.
Przewodniczący Komitetu Etyki w Nauce Prof. dr hab. Paweł Łuków wręczył nowej Członkini i nowym Członkom KEN nominacje na kadencję 2019–2022.
Podczas posiedzenia wystąpili dwaj zaproszeni goście – dr hab. Marcin Napiórkowski (Instytut Kultury Polskiej UW) i mgr Jakub Zawiła-Niedźwiecki (Instytut Filozofii UW). Prezentacje (i późniejsza dyskusja) dotyczyły szerzenia poglądów i opinii pseudonaukowych oraz pożądanych reakcji środowisk naukowych na takie zjawiska.
Uzgodniono, że przygotowane zostanie stanowisko KEN dotyczące szerzenia poglądów i opinii pseudonaukowych oraz niepożądanych i zalecanych reakcji środowisk naukowych na takie zjawiska. Prace nad stanowiskiem będą kontynuowane w pierwszej połowie 2020 r.
2 kwietnia 2019 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Komitetu Etyki w Nauce afiliowanego przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN w nowym składzie.
Dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN Prof. dr hab. Andrzej Buko wręczył Prof. dr hab. Pawłowi Łukowowi powołanie na stanowisko Przewodniczącego a Członkiniom i Członkom KEN nominacje na kadencję
2019–2022.
Podczas posiedzenia wybrano Prezydium Komitetu w składzie:
prof. dr hab. Barbara Chyrowicz, Zastępczyni Przewodniczącego,
red. Karolina Głowacka, Sekretarz Naukowa,
dr hab. Magdalena Środa, prof. UW, Członkini Prezydium.
Omówiono możliwość rozszerzenia składu KEN w celu zwiększenia różnorodności reprezentowanych dyscyplin i ośrodków naukowych z całego kraju. Omówiono priorytety KEN na kadencję 2019–2022, jako instytucji mającej za zadanie tworzenie kultury pracy naukowej. Wśród najważniejszych problemów Przewodniczący wskazał kwestie:
– awansów zawodowych, w tym relacji między doświadczonymi badaczami a ich młodszymi kolegami i koleżankami,
– konfliktu interesów w nauce,
– polityki zatrudnienia w ośrodkach uniwersyteckich i akademickich,
– etyki recenzentów,
– zasady współżycia społecznego i współpracy między naukowcami.
Działania KEN będą miały na celu wypracowanie i publiczne udostępnienie stanowisk w najistotniejszych sprawach z zakresu etyki pracy naukowej i środowiska naukowego.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie autonomii szkół wyższych
10 maja 2017 r
Uchwała Nr 1/2017
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN
w sprawie autonomii szkół wyższych
W ostatnim czasie pojawiały się próby organizowania na terenie szkół wyższych spotkań z działaczami na rzecz zmiany prawa w Polsce. Rektorzy części uczelni nie wyrazili zgody na takie wystąpienia, co spotkało się z negatywną reakcją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Komitet Etyki w Nauce PAN zwraca uwagę, że błędna jest ocena takich decyzji władz uczelni jako nadużycia autonomii akademickiej, aktów cenzury, ograniczania wolności nauki lub tłumienia wolności słowa. Błąd ten wynika z niedoceniania odpowiedzialnego korzystania z wolności słowa przez jednostki i z niezrozumienia celów, którym służy autonomia uczelni, oraz wynikających z niej obowiązków.
Wolność słowa przysługuje osobom fizycznym, jednostkom, które mogą swobodnie wybierać tematy i formę swoich wystąpień, a także zajmować stanowiska w wybranych przez siebie sprawach. Mają też swobodę wyboru forów, na których przedstawiają swoje poglądy i opinie. One też ponoszą osobistą odpowiedzialność za to, jak korzystają z przysługującej im wolności słowa, a zwłaszcza, czy korzystając z tej wolności nie naruszają praw i swobód innych podmiotów lub nie uniemożliwiają im realizacji ich zadań.
Powołaniem szkół wyższych jest respektowanie wolności wymiany poglądów i wolności prowadzenia badań, a także obiektywności w formułowaniu poglądów na różne tematy, w tym także kontrowersyjne. Aby szkoły wyższe mogły realizować to powołanie, prawo przyznaje im autonomię instytucjonalną, naukowo-badawczą i finansową. Wykonując zadania naukowo-badawcze, szkoły wyższe dostarczają między innymi forum dla sporów naukowych i wymiany opinii. Są zatem odpowiedzialne za takie kształtowanie owego forum, aby dyskusje odbywały się w warunkach rzetelnej i swobodnej wymiany poglądów.
Komitet Etyki w Nauce PAN stoi na stanowisku, że zaniedbaniem w realizacji wspomnianego obowiązku byłaby zgoda władz szkół wyższych na głoszenie na forum uczelni poglądów nienaukowych lub pseudonaukowych, oraz na upowszechnianie na nim poglądów jednostronnych, bez zapewnienia obrońcom innych stanowisk możliwości przedstawienia swoich racji. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy w danej społeczności akademickiej pojawiają się protesty przeciw jednostronnym wystąpieniom, które wykluczają debatę między zwolennikami różnych stanowisk. Organizatorzy spotkań z aktywistami na rzecz zmiany prawa w Polsce, którzy nie są gotowi respektować autonomii szkół wyższych i wynikających z niej obowiązków ich władz, mogą wybrać inne fora upowszechniania swoich stanowisk. Jeżeli zaś chcą korzystać z gościnności uczelni, to są zobowiązani uszanować autonomię goszczących ich szkół wyższych.
Komitet Etyki w Nauce PAN
10 maja 2017 r
Uchwała Nr 2/2017
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN
w sprawie posługiwania się przez pracowników nauki stopniami i tytułami naukowymi
w wystąpieniach publicznych
W związku z upowszechniającym się błędnym tytułowaniem badaczy występujących w mediach, Komitet Etyki w Nauce PAN zwraca uwagę, że obowiązek dołożenia starań, aby odbiorcy ich wypowiedzi i wystąpień nie byli wprowadzani w błąd odnośnie do ich dorobku lub kwalifikacji spoczywa przede wszystkim na naukowcach. Ich powinnością jest również zadbanie o to, aby zwracający się do nich przedstawiciele mediów posługiwali się stopniami i tytułami naukowymi, które badacze rzeczywiście uzyskali, np. przez korygowanie mylących określeń przed upublicznieniem ich wypowiedzi.
Do rozpowszechnionych praktyk wprowadzających w błąd należy zwracanie się do pracowników nauki posiadających stopień naukowy doktora habilitowanego i zajmujących w uczelni stanowisko profesora nadzwyczajnego, za pomocą form takich jak „Pani profesor” lub „Panie profesorze”. W odbiorze społecznym naukowiec taki jest najczęściej traktowany tak jakby uzyskał tytuł naukowy profesora, który świadczy o większym dorobku naukowym niż ten, który uzyskała osoba mająca stopnień naukowy doktora habilitowanego. W związku z tym na ogół naukowiec taki jest darzony odpowiednio wyższym autorytetem naukowym.
Z uwagi na powyższe, Komitet Etyki w Nauce PAN przypomina:
- Forma „Pani profesor” „Panie profesorze” winna być zarezerwowana dla badaczy, którzy uzyskali tytuł naukowy profesora. Do pozostałych badaczy należy się zwracać w sposób odzwierciedlający ich rzeczywiste kwalifikacje.
- W materiałach pisanych przyjętym zwyczajem polskich uczelni i środowisk naukowych jest następująca konwencja:
- imię i nazwisko osoby posiadającej tytuł naukowy profesora poprzedza się słowem „profesor”; np. prof. dr hab. Jan Nowak lub prof. Jan Nowak;
- po imieniu i nazwisku osoby, która zajmuje w swej uczelni stanowisko profesora nadzwyczajnego i nie uzyskała tytułu naukowego profesora umieszcza się skrót: „prof. XY”, gdzie XY to skrót identyfikujący uczelnię, w której osoba ta zajmuje to stanowisko; np. dr hab. Jan Nowak, prof. UN lub Jan Nowak, prof. UN.
Wiele polskich szkół wyższych stosuje powyższą konwencję od lat. Korzystanie z niej przez naukowców świadczy o ich rzetelności i o szacunku dla osiągnięć kolegów.
Komitet Etyki w Nauce PAN
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie bieżących debat politycznych
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie publicznych wypowiedzi przedstawicieli nauki.