Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie wypowiedzi Ministra Edukacji i Nauki
Komitet Etyki w Nauce PAN wyraża najwyższe zaniepokojenie wypowiedzią Ministra Edukacji i Nauki z dn. 29. Października 2020 r., w której zapowiedział wyciąganie konsekwencji finansowych wobec uczelni, które zwolniły swoich studentów z zajęć w dn. 28 października 2020 r. Takie wypowiedzi naruszają autonomię uczelni i podważają społeczne zaufanie do systemu podziału środków na naukę i szkolnictwo wyższe. Mogą mieć negatywny wpływ na swobodę rozwoju badań, a tym samym godzić w społeczną rolę uczelni wyższych i badaczy.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie wypowiedzi Ministra Edukacji i Nauki
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie wypowiedzi kandydata na ministra odpowiedzialnego za edukację narodową, szkolnictwo wyższe i naukę
Komitet Etyki w Nauce PAN wyraża zaniepokojenie wypowiedziami kandydata na ministra odpowiedzialnego za edukację narodową, szkolnictwo wyższe i naukę, który wielokrotnie wypowiadał się w sposób kwestionujący prawa człowieka, umniejszający rolę społeczną kobiet oraz stygmatyzujący osoby nieheteronormatywne. Wyrażał się również lekceważąco o badaniach naukowych nad płcią.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN pt. Udostępnianie informacji o projektach badań naukowych przez lokalne komisje etyczne ds. doświadczeń na zwierzętach (3/2020 z dn. 15 czerwca 2020 r.)
Komitet Etyki w Nauce PAN sformułował zalecenia w związku z licznymi wystąpieniami organizacji pozarządowych do lokalnych komisji etycznych ds. doświadczeń na zwierzętach (LKE) z wnioskami o udostępnienie im informacji o opiniowanych projektach badań naukowych, obawami członków tych komisji dotyczącymi ochrony własności intelektualnej badaczy oraz z uwagi na potrzebę wypracowania rozwiązań administracyjno-prawnych usprawniających funkcjonowanie komisji w tym zakresie. Komitet zwraca uwagę na potrzebę sprawnego funkcjonowania systemu komisji etycznych ds. doświadczeń na zwierzętach przy poszanowaniu zarówno praw intelektualnych i własności przemysłowej autorów projektów badawczych jak i prawa obywateli do dostępu do informacji publicznej. Komitet zaleca między innymi szczególną staranność badaczy i członków lokalnych komisji ds. doświadczeń na zwierzętach w przygotowywaniu nietechniczych streszczeń doświadczeń, kształcenie badaczy i członków komisji w zakresie etyki badań naukowych na zwierzętach, zarządzania konfliktami interesów i zasad anonimizacji oraz opracowanie wzorów pism niezbędnych do udzielania odpowiedzi na wnioski o udostępnienie informacji o opiniowanych projektach badań naukowych.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN pt. Apel do środowisk politycznych i naukowych w związku z pandemią COVID-19 (2/2020 z dn. 5 kwietnia 2020 r.)
W związku z trwająca debatą publiczną na temat terminu wyborów prezydenckich wyznaczonych na 10 maja 2020 r., Komitet Etyki w Nauce PAN apeluje do środowisk politycznych o odpowiedzialne podejmowanie decyzji na podstawie wiedzy naukowej, a nie wyłącznie lub przede wszystkim rachub politycznych. Dotyczy to zarówno wiedzy z zakresu epidemiologii, jak i nauk medycznych i prawnych. Wszystkie one wskazują, że wybory w maju 2020 r. są obarczone nieusuwalnym ryzykiem katastrofy. Rachuby polityczne winny ustąpić wobec rzetelnej wiedzy, a pragnienie sukcesu politycznego przed moralną odpowiedzialnością za losy milionów obywateli i obywatelek. Komitet apeluje też do członkiń i członków środowisk naukowych, aby aktywnie angażowali się w upowszechnianie wiedzy naukowej, dzięki której decyzje polityków będą miały szanse na wykorzystanie dorobku nauki, a obywatele na krytyczną ocenę ich decyzji i postępowania.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN pt. Etyczne aspekty upowszechniania poglądów nienaukowych (1/2020 z dn. 24 lutego 2020 r.)
Rozpowszechnianie się pseudonaukowych poglądów i opinii stanowi jedno z poważniejszych zagrożeń dla współczesnych społeczeństw. Pseudonaukowe poglądy i opinie kwestionują autorytet nauki i mogą prowadzić do istotnych szkód dla jednostek i społeczeństw. Dostrzegając te zagrożenia, Komitet Etyki w Nauce PAN przygotował stanowisko skierowane do pracowników naukowych, dydaktyków uczelni wyższych oraz szkół podstawowych i średnich a także instytucji sprawujących pieczę nad edukacją oraz ogółu społeczeństwa. Stanowisko charakteryzuje pseudonaukę, identyfikuje jej główne przyczyny i przejawy oraz omawia jej kluczowe aspekty etyczne. Stanowisku towarzyszą dwa krótkie dokumenty z rekomendacjami skierowanymi do środowisk naukowych i do dziennikarek i dziennikarzy.
Stanowisko zostało też opublikowane w: NAUKA nr 1, 2020, s. 7-27, doi:10.24425/nauka.2020.132619
8 listopada 2019 r. odbyło się drugie posiedzenie Komitetu Etyki w Nauce afiliowanego przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN.
Przewodniczący Komitetu Etyki w Nauce Prof. dr hab. Paweł Łuków wręczył nowej Członkini i nowym Członkom KEN nominacje na kadencję 2019–2022.
Podczas posiedzenia wystąpili dwaj zaproszeni goście – dr hab. Marcin Napiórkowski (Instytut Kultury Polskiej UW) i mgr Jakub Zawiła-Niedźwiecki (Instytut Filozofii UW). Prezentacje (i późniejsza dyskusja) dotyczyły szerzenia poglądów i opinii pseudonaukowych oraz pożądanych reakcji środowisk naukowych na takie zjawiska.
Uzgodniono, że przygotowane zostanie stanowisko KEN dotyczące szerzenia poglądów i opinii pseudonaukowych oraz niepożądanych i zalecanych reakcji środowisk naukowych na takie zjawiska. Prace nad stanowiskiem będą kontynuowane w pierwszej połowie 2020 r.
2 kwietnia 2019 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Komitetu Etyki w Nauce afiliowanego przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN w nowym składzie.
Dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN Prof. dr hab. Andrzej Buko wręczył Prof. dr hab. Pawłowi Łukowowi powołanie na stanowisko Przewodniczącego a Członkiniom i Członkom KEN nominacje na kadencję
2019–2022.
Podczas posiedzenia wybrano Prezydium Komitetu w składzie:
prof. dr hab. Barbara Chyrowicz, Zastępczyni Przewodniczącego,
red. Karolina Głowacka, Sekretarz Naukowa,
dr hab. Magdalena Środa, prof. UW, Członkini Prezydium.
Omówiono możliwość rozszerzenia składu KEN w celu zwiększenia różnorodności reprezentowanych dyscyplin i ośrodków naukowych z całego kraju. Omówiono priorytety KEN na kadencję 2019–2022, jako instytucji mającej za zadanie tworzenie kultury pracy naukowej. Wśród najważniejszych problemów Przewodniczący wskazał kwestie:
– awansów zawodowych, w tym relacji między doświadczonymi badaczami a ich młodszymi kolegami i koleżankami,
– konfliktu interesów w nauce,
– polityki zatrudnienia w ośrodkach uniwersyteckich i akademickich,
– etyki recenzentów,
– zasady współżycia społecznego i współpracy między naukowcami.
Działania KEN będą miały na celu wypracowanie i publiczne udostępnienie stanowisk w najistotniejszych sprawach z zakresu etyki pracy naukowej i środowiska naukowego.
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie autonomii szkół wyższych
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie bieżących debat politycznych
Stanowisko Komitetu Etyki w Nauce PAN w sprawie publicznych wypowiedzi przedstawicieli nauki.